منابع رایج چربی در جیره‌ها شامل ماهی یا روغن‌های گیاهی و ترکیبات با چربی بالاتر

مانند غلّات تخمیر شده Distiller’s و Brewer’s می‌شوند. با این وجود، چربی/روغن این منابع در شکمبه آزاد می‌شود و با اسامی "چربی محافظت نشده شکمبه، "چربی آزاد"، و یا "چربی فعال" شناخته می‌شود، این نوع چربی‌ها می‌توانند منجر به بروز مشکلاتی برای دام شوند. روش دیگر افزودن چربی به جیره غذایی دام، استفاده از مکمل‌های چربی محافظت شده می‌باشد. بنابراین، وقتی که قصد ارزیابی مقدار چربی در خوراک دام را دارید توجه داشته باشید که هم مقدار و هم منبع چربی هر دو مهم می‌باشد.

چربی‌های فعّال شکمبه (محافظت نشده)

این چربی‌ها می‌توانند منجر به اثرات نامطلوبی در شکمبه شوند و عملکرد دام را کاهش دهند. عواقب عمده افزودن روغن‌ها و چربی‌های فعّال (محافظت نشده) در ادامه آمده است:

1. اثر چسبندگی چربی فعّال بر روی فیبرها

چربی فعّال در شکمبه به شکل مؤثری باعث چسبندگی می‌شود که سطح ذرّات فیبر را در بر گرفته و مانع از شکستن فیبر توسط باکتری‌های شکمبه شده و در نهایت میزان هضم فیبر را کاهش می‌دهد.

2. اثر سمی بودن چربی فعّال برای باکتری‌های شکمبه

بسیاری از اسیدهای چرب، بویژه اسیدهای چرب دارای چند پیوند غیر اشباع برای برخی باکتری‌های شکمبه سمّی می‌باشند. بالأخص باکتری‌هایی که غذا را در شکمبه تخمیر می‌کنند، بنابراین اگر باکتری کمتری وجود داشته باشد عمل هضم فیبر، عملکرد شکمبه، و کارایی تغدیه هم کاهش خواهد یافت.

3. اثر اسیدهای چرب ترانس فعّال در کاهش چربی شیر

اسیدهای چرب غیراشباع فعّال در اثر بیوهیدروژنیشن به اسیدهای چرب ترانس تبدیل می‌شوند، این محصولات در کاهش درصد چربی شیر بسیار مؤثر هستند.

4. اثر اسیدهای چرب فعّال در کاهش جذب املاح معدنی

اسیدهای چرب می‌توانند با املاح معدنی مانند کلسیم و منیزیم در شکمبه پیوند تشکیل دهند، و به این طریق میزان در دسترس بودن آنها برای رشد باکتری‌ها و عملکرد طبیعی شکمبه (نقش این موّاد در انقباض عضلات صاف شکمبه) را کاهش دهند.

میزان تحمّل شکمبه نسبت به چربی آزاد بسیار کم است، مطالعات نشان می‌دهند این میزان حدود 3% از ماده خشک جیره می‌تواند باشد و بیشتر از این مقدار منجر به بروز مشکلات متعدد ذکر شده خواهد شد، البته در مقادیر کمتر از 3% هم چربی فعّال می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود، که میزان و شدّت بروز آن بستگی به نوع چربی، تراکم فیبر موجود در خوراک دام، و نحوه تغذیه چربی دارد. به عنوان مثال اضافه شدن روغن ماهی به جیره اثر متفاوتی نسبت به اضافه شدن دانه‌های روغنی به خوراک دام از حیث بروز مشکلات ذکر شده خواهد داشت.

چربی‌های محافظت شده در شکمبه (چربی عبوری از شکمبه)

افزودن چربی‌های محافظت شده در شکمبه از اثرات منفی بر باکتری شکمبه، هضم فیبر، و عملکرد شکمبه که در اثر استفاده از ‌چربی‌های محافظت نشده (فعّال) بوجود می‌آمد جلوگیری می‌کند. چربی‌های محافظت شده شکمبه به صورت دست نخورده از شکمبه عبور می‌کنند، امّا این چربی‌ها باید وقتی که به روده کوچک می‌رسند برای هضم شدن آزاد شوند.

• هر نوع افزایش چربی به جیره‌های غذایی دام باید در غالب چربی‌های محافظت شده در شکمبه باشد، تا دامدار با اطمینان أثرات مثبت افزایش چربی را ببیند و مضّرات ذکر شده چربی‌های فعّال در گله‌ها رخ ندهد.
• دیگر فواید چربی‌های محافظت شده در برابر شکمبه
• اسیدهای چرب غیر اشباع موجود در علوفه و خوراک دام‌های استاندارد، محافظت شده نیستند و از طریق باکتری‌های شکمبه طی فرآیندی به نام بیوهیدروژناسیون (Biohydrogenation) به اسیدهای چرب اشباع ترانس تبدیل می‌شوند. محافظت چربی در شکمبه به ما این اطمینان را خواهد داد که اسیدهای چرب غیر اشباع بدون تغییر از شکمبه عبور می‌کنند و سپس در روده‌ها چربی خود را آزاد کرده و به منظور تأمین انرژی، تولید چربی شیر، و در تداوم فرآیند تولید مثل و بافت‌های و ارگان‌های دیگر بدن دام در دسترس قرار می‌گیرند.
• چربی‌های محافظت شده در برابر شکمبه که حاوی اسیدهای چرب غیراشباع می‌باشند می‌توانند تراکم اسیدهای چرب اشباع شیر را کاهش دهند، این در حالیست که غلظت چربی‌های غیر اشباع شیر افزایش خواهد یافت که ارزش تغذیه‌ای شیر افزایش می‌یابد. استفاده از اسیدهای چرب غیر اشباع محافظت شده در برابر شکمبه از احتمال تولید اسیدهای چرب ترانس که چربی شیر را کاهش می‌دهند هم جلوگیری خواهد کرد.